Er zijn meer dan 105.000 coaches en therapeuten Nederland. Je zou zomaar kunnen gaan denken dat het moderne leven te zwaar is. Dat we hulp van experts nodig hebben bij al onze beslissingen die het dagelijkse wat-moet-ik-in-mijn-boodschappenkarretje-stoppen-dilemma overstijgen. Daar geloof ik helemaal niets van.
Durf je eigen mens te zijn
Ik denk dat we ons vertrouwen in ons eigen denkvermogen verloren zijn. Omdat we niet meer goed weten hoe dat denkvermogen te gebruiken en om te zetten in praktische wijsheid. Omdat we niet meer durven te vertrouwen op ons eigen denkvermogen, maar wetenschappers de taak hebben gegeven om voor ons te denken. Alsof onderzoek doen naar het leven, en daar vervolgens steekhoudende uitspraken over doen, het alleenrecht is van slimme academici. Onzin. Ik hoor zo vaak op de radio: “Wetenschappelijk onderzoek heeft bewezen dat….” En dan komen er vervolgens conclusies die ieder normaal denkend mens weet: dat bewegen gezond is, dat slaaptekort leidt tot stemmingswisselingen, dat boodschappen doen als je honger hebt niet slim is, dat… En omdat wetenschappelijk onderzoek het heeft bewezen, is het nu pas echt waar. O ja?
Zoals we ons denkvermogen overdragen aan de wetenschap, zo dragen we ons lijdensvermogen over aan psychogen en psychiaters. De GGZ komt om in de vraag naar hulp. In een bericht van de NOS van december 2023 staat dat het aantal mensen met mentale klachten tussen 2009 en 2021 toe is genomen met 53 procent! Er staan meer dan 80.000 mensen op de wachtlijst. Je zou dus kunnen denken de GGZ zo snel mogelijk moet groeien om al deze mensen te helpen. Ik denk van niet. Ik denk dat de GGZ vooral heel snel veel kleiner moet worde, omdat we heel anders naar ons menselijk lijden moeten kijken.
Lijden hoort er gewoon bij. En kunnen we prima aan. Mensen met pijn en ellende in hun hoofd kunnen ook door die ellende heen gezond blijven denken en voelen. En op zichzelf blijven vertrouwen, zonder aan de rouwtherapeut te vragen hoe om te gaan met de dood van hun vader na een lang en goed leven. Het is menselijk om niet alleen vreugde, maar ook pijn te ervaren. En aangezien het menselijk is, zijn we erop gebouwd om ermee om te kunnen gaan. Ook al denken we tegenwoordig van niet. En ja, midden in allerlei lijden kun je je eigen wijsheid vinden om met de ellende om te gaan. Alleen zijn we dat ontwend.
Ziek, zieker, ziekst. Of niet?
In april 2014 voelde ik me niet goed; verdrietig, onzeker, bang. Ik heb aangeklopt bij de GGZ. Waar anders? Dat leek een logische beslissing, zeker met mijn familiegeschiedenis, die je misschien als typisch GGZ-materiaal zou kunnen omschrijven; zoals de zelfmoord van mijn vader toen ik 13 was en de alcoholverslaving die mijn moeder na die tijd ontwikkelde.
Zo’n familieachtergrond, in combinatie met een depressieve patiënt (dat was in ieder geval de diagnose), doet alle alarmbellen rinkelen. Beslissingen werden voor mij genomen, hulpverleners namen niet alleen de richting maar ook de aanpak over. Wisten de oplossing. Als je er zo slecht aan toe bent als ik toen was, ben je het recht op je eigen regie kwijt, blijkbaar.
Ik kan uren vertellen over mijn GGZ-ervaringen, maar ik maak een lang verhaal kort: ik sloot niet aan bij de GGZ of zij sloten niet aan bij mij, ik weet het niet. Ik weet wel dat er na jaren steeds intensievere therapie tegen mij gezegd werd: “We raden je een traject aan van anderhalf jaar, vier dagen per week. Dat is de enige kans die we nog zien om je te helpen.” Ik weet nog precies wat ik toen dacht: “Dat nooit! Want als ik daaraan toegeef, weet ik zeker dat ik de rest van mijn leven denk dat ik geestesziek ben. En dat zal ervoor zorgen dat ik nooit meer op mezelf en mijn kracht durf te vertrouwen.”
Ik wist, tot in mijn botten, dat dat de verkeerde afslag was. Dat is niet verder gehospitaliseerd moest worden, maar minder. Dat er niet nog ernstiger diagnoses geplakt moesten worden, maar minder ernstige. Dat ik niet meer therapie nodig had, maar minder. Dat de analyse van de therapeut niet meer centraal mocht staan, maar mijn analyse. Dat ik geen enkele vooraf vastgestelde hulplijn meer moest krijgen, maar alleen nog maar vragen naar mijn wijsheid.
Ik heb direct afscheid genomen van deze hulpverleners. Die beslissing heeft mijn leven gered.
De filosofische afslag
Ik ben met een filosofisch practicus gaan praten: een denkexpert, die weigerde voor mij te denken, maar mij aan het werk zette zonder dat hij scheen te weten wat het juiste antwoord was. Hij bleek iemand die mijn denken onder vuur legde, alsof ik daadwerkelijk mijn eigen denken als bijzonder serieuze leidraad moest nemen. Niet omdat alles aan mijn denken klopte. Helemaal niet! Maar omdat ik het daar nu eenmaal mee moest doen. Met mijn denken. Omdat hij erin geloofde dat ik mijn eigen wijsheid alleen kon vinden door zelf na te denken, te voelen, te handelen. Ik mocht mijn eigen overtuigingen serieus nemen, doorvoelen, bekritiseren, verdedigen, weggooien en vooral weer gaan leven. Hij gaf mij mijn mens-zijn, in plaats van patiënt-zijn terug. Ik wist al snel: “Dit vak, dat wat hij daar zit te doen in die stoel, dat ga ik me eigen maken. En zoveel mogelijk verspreiden. Want dit helpt.”
Ik heb me het vak van de Socratisch coach eigen gemaakt. Opleidingen gevolgd van meesters in het Socratische gespreksvak, in binnen- en buitenland. En daar mijn eigen draai aan gegeven, mijn eigen aanpak in mijn gesprekken met coachees. Uit die persoonlijke zoektocht én uit woede over de maatschappelijke ontwikkeling dat we allemaal steeds meer denken dat we ‘ziek’ zijn en hulp nodig hebben van iemand die het beter weet, is mijn werk begonnen. Heb ik steeds beter levensveranderende gesprekken leren voeren als Socratisch coach en ik ben daar steeds meer trainingen over gaan geven. De Socratisch coach is een begrip dat zich steeds meer uitspreidt over Nederland. Een geheim genootschap, dat steeds minder geheim wordt, aldus één van mijn cursisten.
Tegengif
Als ik het heb over dat mensen niet op experts moet gaan leunen, heb ik het niet over het simplistische idee dat je dus nooit meer met iemand zou moeten praten over je levensvragen, pijnen, angsten en vreugdes. Het gaat erom dat je je laat bevragen uit volledige gelijkwaardigheid, in plaats van als het slachtoffer dat gered moet worden door de expert. Als je volgens de Socratische methode wilt coachen, vraagt dit dus een absolute nederigheid over je eigen kennis van de wereld. En het vraagt van de coach een radicaal positief mensbeeld, waarin je redden durft te verwisselen voor onderzoek naar de wijsheid van de ander. Ook al ziet het er nog zo rot uit, dat wat de coachee laat zien en roept. Je hebt geen idee over wat het goede leven is voor de ander. Je bent alleen een waanzinnig goede wijsheid-geboren-laten-worder. Dat is alles.
Socratisch coaches gaan niet mee in het idee dat je een expert nodig hebt om wijsheid te verkrijgen. Ze zijn het tegengif van het idee dat we meer hulpverleners voor zieke mensen nodig hebben. Of meer wetenschappers om common sense conclusies te mogen trekken. Socratisch coaches pulken, trekken, sjorren, slepen en sleuren desnoods de verborgen wijsheid van de coachee tevoorschijn. In de heilige overtuiging dat dat is waar de coachee behoefte aan heeft. En de wereld trouwens ook. We hebben behoefte aan zelfstandig denkende en voelende mensen, die leren hun eigen denkvermogen om te zetten in praktische wijsheid, om hun eigen denken en doen vervolgens te beoordelen en verder te ontwikkelen.