“Ik heb zojuist ontdekt dat ik beperkingen heb!”, riep ik vol oprechte verbazing tegen mijn beste vriendin toen ik halverwege de 20 was. Haar reactie zal ik nooit vergeten. Ze schoot in de lach en zei: “En daar kom je nú pas achter?!” Ja. Tot die tijd leefde ik in de heerlijke illusie dat ik alles kon bereiken wat ik wilde. Soms geloof ik daar trouwens nog steeds in. Ik ben namelijk best nog in staat om fotomodel te worden. Of premier van Nederland. En als ik écht wil, zelfs president van de VS – hard nodig namelijk!
We weten natuurlijk allemaal dat illusies niet waar zijn. Anders zouden het geen illusies heten. Toch koesteren we ze als onzichtbare knuffels die we overal mee naartoe slepen. Waarom doen we dat toch? Omdat illusies ons gerust stellen. Kijk maar.
Jezelf een beetje te goed vinden
Wetenschappers hebben ontdekt dat mensen die zichzelf een tikkeltje overschatten, vaak gelukkiger zijn én meer bereiken dan mensen die zichzelf precies inschatten. Herkenbaar? Mijn eigen “ik-heb-geen-beperkingen-illusie” past hier perfect bij. Die kleine vertekening zorgt dat we doorzetten als het tegenzit. Als we hélemaal eerlijk zouden zijn over onze kansen, zouden we veel minder proberen.
Doen alsof je controle hebt
“Iedere keer dat ik een lastig gesprek heb, bereid ik drie scenario’s voor,” vertelde iemand me eens. “En gebruik je er dan ook echt één?” vroeg ik. “Natuurlijk niet,” lachte ze, “maar het voorbereiden voelt alsof ik grip heb.” Dat gevoel van controle hebben we nodig in een wereld die ons soms overweldigt. Ook al wéten we dat het leven zich niet laat plannen, doen alsof helpt ons vooruit.
Doen alsof dingen betekenis hebben
“Dit moest zo zijn” of “Alles gebeurt met een reden” – wie zegt het niet? Meestal gebruiken we die zinnen om moeilijke situaties makkelijker te accepteren. We zoeken betekenis in gebeurtenissen, ook als die er niet is. En eerlijk? Zelfs als er niets diepers achter zit, voelt het leven rijker, vriendelijker, veiliger wanneer we dat wel denken.
Maar let op: illusies kunnen meer kapot maken dan je lief is
Ze worden gevaarlijk als ze ons blind maken voor de realiteit. Zoals mijn opdrachtgever die volhield dat hij een inspirerende leider was, terwijl zijn hele team ondertussen wegliep. Zijn illusie beschermde zijn ego, maar maakte elke vorm van groei onmogelijk. En hulp accepteren ook.
Illusies zijn als een fata morgana. Je weet dat het waarschijnlijk een luchtspiegeling is, maar toch blijf je ernaartoe lopen. Het vooruitzicht houdt je in beweging, zelfs als je diep vanbinnen weet dat er geen water te vinden is. Alles beter dan toegeven dat je hopeloos verdwaald bent. Toch?
Dat is nog maar de vraag! Illusies kunnen troost bieden, maar soms heb je de harde realiteit in te zien, in plaats van troost en geruststelling te zoeken in je liefdevol gekoesterde onzin. Juist dan gaat er, doordat je het lef hebt je illusies weg te gooien, en nieuwe werkelijkheid omarmt, nieuwe mogelijkheden open. Echte mogelijkheden. Geen droommogelijkheden.
Van welke illusie wil jij geen afscheid nemen?
Gooi je ondermijnende illusies weg, en behoud degene die jou en de wereld net een beetje meer vooruit helpen. Maar geloof ze nooit! Alleen al het besef dat het een zelfgekozen illusie is, die je koestert – maakt je sterker dan wanneer je jezelf compleet voor de gek houdt. Kijk daarom eens naar je favoriete illusies. Onderzoek ze, geniet ervan waar ze je inspireren, maar verwar ze nooit met de werkelijkheid.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op Boom Management.