Verwondering wordt ook wel de moeder van de filosofie genoemd. Het is zeker de moeder van de socratische houding. Mijn collega praktisch filosoof Erik Boers heeft de verwonderde houding briljant samengevat in deze twee woorden: ‘Hè?!’ en ‘Huh?!’. Echt waanzinnig! Probeer die twee woorden eens uit, als basis voor al je gesprekken de komende tijd. En je helpt je gesprekspartners aan inzichten die ze nooit voor mogelijk hadden gehouden. Echt! Wil je weten hoe? Ik neem je erin mee in deze nieuwsbrief…
Stap uit je automatische ik-begrijp-wat-je-zegt-piloot
Als je als socratisch professional niet verwonderd bent over datgene wat de ander zegt, kun je beter je koffers pakken en iets anders gaan doen met je tijd. Dan kom je nooit tot levensveranderende gesprekken.
Door vanuit verwondering te luisteren, klinkt niets meer vanzelfsprekend en ontstaat er ruimte om vragen te stellen die de ander laat nadenken over wat hij zojuist gezegd heeft. Je verwonderen is het tegenovergestelde van instemmend knikken.
Verwondering dwingt je om uit je automatische ik-begrijp-wat-je-zegt-piloot te stappen, behoedt je ervoor verhalen voor feiten aan te nemen en verhindert je blasé te luisteren naar je gesprekspartner alsof je hem en zijn conclusies al lichtjaren vooruit bent.
Hè?!’ en ‘Huh?!’ – een oefening
Aan het einde van de training Socratisch coachen vroeg ik Piet wat het meest belangrijke is dat hij geleerd heeft. Hij begint te glimmen, en zegt: “Weet je nog dat ik brutaler wilde worden in de gesprekken? Nou, dat is gelukt! ‘Hè?!’ en ‘Huh?!’ zijn de twee woorden die mijn leven veranderd hebben! Ik roep alleen nog maar ‘Hè?!’ en ‘Huh?!’ tegen mijn coachees en ik heb prachtige gesprekken.”
Piet doet heus wel meer dan alleen ‘Hè?!’ en ‘Huh?!’ uitstoten om tot prachtige gesprekken te komen. Het gaat ook niet om die twee woordjes, die hij bovendien niet letterlijk gebruikt in een gesprek; ‘Hè?!’ en ‘Huh?!’ dienen ter inspiratie om vanuit verwondering het gesprek aan te gaan.
Train je verwonderspier
Vraag je collega, zus, vader of groenteman op de hoek een ervaring uit hun leven te vertellen. Dat mag een dramatisch verhaal zijn waarin je gesprekspartner zijn meest diepe geheimen met je deelt, maar ook een simpel verhaaltje over hoe de ochtendroutine verlopen is. Dat maakt voor de oefening niet uit. Vertel je gesprekspartner dat jij je wilt oefenen in verwondering en dat je daarom alles wat vanzelfsprekend lijkt, zult bevragen. Meer hoeven zij niet te weten.
Jij gaat je gesprekspartner bevragen, met de woorden ‘Hè?!’ en ‘Huh?!’ als inspiratiebron.
Je vraagt naar
1) betekenis van de woorden (Hè?!), met vragen zoals bv. Wat zeg je precies? / Wat bedoel je met ‘samenwerken’? / Waarom gebruik je het woord ‘hufter’?.
En naar
2) de logica van wat iemand beweert (Huh?!), met vragen zoals bv. Klopt dat wel? / Waarom vind je dat liefde niet zonder jaloezie kan? / Welke logische conclusie volgt er uit wat je daarnet zegt?
Een gesprekje zou er dan als volgt uit kunnen zien:
Jantje: De buurvrouw doet weer eens onmogelijk.
Pietje (Huh?!): Hoezo ‘onmogelijk’?
Jantje: Ze loopt scheldend door de tuin.
Pietje (Hè?!): Wat bedoel je precies met schelden?
Jantje: Nou gewoon, ze vloekt en ze tiert! Daardoor kan ik niet rustig werken.
Pietje (Huh?!): Waarom kan jij niet rustig werken als de buurvrouw vloekt en tiert?
Jantje: Omdat ik me dan niet kan concentreren, natuurlijk!
Pietje (Huh?!): Waarom is dat ‘natuurlijk’?
Jantje: Niemand die een scheldende buurvrouw in de tuin heeft staan, kan zich concentreren! Dat lijkt me logisch.
Pietje (Huh?!): Helemaal niemand?
Jantje: Misschien die verlichte geesten die iedere dag mediteren, maar daar val ik in ieder geval niet onder.
Pietje (Hè?!): Hoe ziet een verlichte geest eruit?
Jantje: Geen idee, ik heb zo iemand in ieder geval nog nooit ontmoet.
Pietje (Huh?!): Hoe weet je dan dat jij dat niet bent?
Enzovoorts…
Ga vooral niet proberen een zinnig gesprek te voeren! De enige opdracht tijdens deze oefening is om iedere uitspraak van je gesprekspartner verwonderd tegemoet te treden. Train jezelf in consequent niet snappen waar de ander het over heeft. Het lijkt makkelijk, maar je zult zien dat de verleiding om er toch een zinnig gesprek van willen maken op de loer ligt. Niet doen! Je enige opdracht is om die verwonderspier[2] te trainen die je in je hebt! Trainen, trainen, trainen, verder niets.
[1] Alleen van Erik live gehoord in training, heeft hij het ergens opgeschreven?
[2] Elke Wiss, Socrates op sneakers, blz X