In de afgelopen jaren heb ik talloze begeleiders van verandering één vraag gesteld:
“Wat frustreert je het meest in dit verandertraject?”
Zonder uitzondering was het antwoord:
“Dat ik keihard werk, en toch niet voor elkaar krijg wat ik wil.”
Dat gevoel herken je misschien. Het plan is er. De inzet ook. Maar iets stokt. We gaan harder sturen, steviger trekken, meer overtuigen — terwijl wat we eigenlijk zoeken, beweging is. Maar let op:
Beweging ontstaat niet vanuit controle, maar vanuit verwondering.
Hieronder drie praktische handvatten die jou helpen effectief te veranderen:
1. Je bent pas een veranderaar als je bereid bent jezelf én anderen niet te geloven
Veel veranderaars denken te weten wat er moet gebeuren, en hoe. Ze gaan uit van hun eigen shitterige eerste versie van de werkelijkheid, die dan als basis dient voor het veranderplan.
Een shitterige eerste versie (SEV) van de werkelijkheid is een beperkte hoeveelheid echte gegevens, gecombineerd met een grote hoeveelheid gefantaseerde gegevens die zijn samengevoegd tot een emotioneel bevredigende versie van de werkelijkheid.
Een SEV voelt lekker. Logisch.
We stellen een SEV liever niet ter discussie.
Herkenbaar?
En dat is precies wat we niet moeten doen als we verandering willen.
Onze eigen shitterige eerste versies geloven. Dat is precies hét recept tegen verandering.
Het vraagt lef om te zeggen: misschien zie ik het niet goed.
Om nieuwsgierig te zijn naar wat je eigen (en andermans) aannames verhullen.
Want dat maakt écht verandering mogelijk: van slaafs je gedachten volgen naar ze onderzoeken.
2. De vraag die je stelt, bepaalt de verandering die je krijgt
Je hebt ongetwijfeld een verandering meegemaakt — als leider, als teamlid, als adviseur. Misschien zit je er nu middenin. Grote kans dat er vragen door je hoofd gaan, rondom die verandering. Vragen die je bezighouden. En zoals zo vaak, zijn we geneigd om snel naar oplossingen te zoeken.
Maar zelden staan we stil bij de vraag zélf. Wat als juist dáár het werk begint?
In mijn praktijk zie ik het steeds terug: zo’n 80% van de verandervragen zijn hoe-vragen.
“Hoe zorgen we ervoor dat X, Y, Z gebeurt?” We zijn er dol op. Ze klinken slim, doelgericht, alsof je al halverwege bent. Maar schijn bedriegt.
Vaak is de hoe-vraag de snelste manier om échte verandering de nek om te draaien. Waarom? Omdat een hoe-vraag vaak hij lui of bang is! En zoals we weten: luiheid en angst zijn geen dragers van verandering.
🔹 Een luie hoe-vraag
Dit zijn vragen waar het antwoord simpel op te geven is. Dat maakt de vraag lui.
Alleen, als je de voor de hand liggende antwoorden geeft op een luie hoe-vraag, denk je:
“Ja, maar zo simpel is het niet!” Precies! Achter die luie hoe-vraag zit iets wat schuurt. Iets wat je nog niet durfde te formuleren.
Kijk maar naar de volgende luie hoe-vragen en hoe ze veranderen in veel spannender vragen:
Hoe start ik met solliciteren? ⇒ Ben ik bereid mijn vrijheid als ZZP-er op te geven?
Hoe geef ik feedback? ⇒ Durf ik feedback te geven?
Hoe ga ik op tijd naar huis? ⇒ Wil ik wel naar huis, nu mijn kind pubert en mijn werk een plek van rust is?
En dáár wordt het interessant.
Ga voorbij de luie hoe-vraag naar een écht spannende vraag.
🔹 Een bange hoe-vraag
Bange hoe-vragen zijn wensdenken in vermomming. Met een bange hoe-vraag geef je jezelf een opdracht die je nooit kunt waarmaken. De bange hoe-vraag wil geen inzicht. Die wil geruststelling. De bange hoe-vraag wil dát realiseren, wat volgens het gezonde verstand onmogelijk is. Dat snappen we meteen bij de vraag: “Hoe word ik een duif?”. Kansloos.
Maar grappig – of misschien juist ellendig – genoeg stellen we enorm veel bange hoe-vragen in organisaties. Omdat dat zo lekker voelt. Alsof we ‘in control’ zijn. De bange hoe-vraag wil dat wat onmogelijk is, niet aannemen. Kijk maar:
“Hoe voorkomen we dat er ooit nog een pandemie komt?”
“Hoe krijg ik al mijn leerlingen weer gemotiveerd?”
“Hoe leiden we deze verandering zonder gedoe?”
Het klinkt prachtig. Als een ideale wereld. En precies daarom zijn bange hoe-vragen zo verleidelijk. Maar zoals je weet heeft het geen zin om vanuit illusies te werken, alleen vanuit realiteit.
De bange hoe-vraag nodigt je uit eerst eens oprecht na te denken over ‘kunnen’. Kunnen we een pandemie voorkomen? Kan ik al mijn leerlingen motiveren? Kunnen we veranderen zonder gedoe? Als het logische antwoord daar nee op is, kijk dan de angst aan in plaats van er kansloos omheen te organiseren.
3. Verandering gebeurt niet door over de situatie te denken, maar ín de situatie te denken
De meeste veranderprocessen zijn fantastisch uitgewerkt op papier, en liggen vervolgens in een la. Op één of andere manier zijn de niet aanwezig in het hier en nu, in de praktijk. Terwijl, in de praktijk ontstaat echte beweging. Daarom werkt ‘de meeneemvraag’ zo fantastisch.
Een meeneemvraag – een vraag die je dus meeneemt de praktijk in – stel je jezelf, elkaar, moment dat het spannend wordt, en je niet weet wat nu te doen.
En waarom is die meeneemvraag zo ontzettend effectief? Omdat die aanzet tot verandering in het heetst van de strijd. Wanneer het er echt toe doet. De kracht van de meeneemvraag is die je in het moment laat leren:
Niet denken over verandering.
Maar aanwezig zijn ín verandering.
Kijk maar naar het volgende voorbeeld:
Startvraag: Hoe geven we de receptie van vertrekkende medewerkers vorm?
Meeneemvraag: Is dit nu helend?
Dit is de vraag die het MT van een culturele instelling zich keer op keer afvroeg in de voorbereiding van het afscheid van ruim 30% van haar medewerkers na een ingrijpende bezuinigingsoperatie. Door deze vraag continu leidend te laten zijn, is het gelukt een afscheid te organiseren dat zelfs voor de ontslagen medewerkers een helende bijeenkomst was.
Wil jij ook expert worden in verandering door verwondering?
In het najaar geef ik de vijfdaagse training
👉 Goedbedoeld moeilijk maken voor gevorderden
Voor coaches, leidinggevenden, hr-medewerkers en iedereen die het lef heeft vanuit verwondering veranderingsprocessen te begeleiden. Na deze training ben je in staat iedere belemmerende gedachte, iedere shitterige eerste versie van de werkelijkheid, iedere onzinuitspraak liefdevol te ontregelen en fundamentele verandering in gang te zetten.
Je bent van harte welkom.